Klastry energii - zasady funkcjonowania i wyzwania
12.03.2019 - Zarządzanie energią
W Polsce działa już kilkadziesiąt klastrów energii, ale ten typ porozumienia jest cały czas nowym sposobem prowadzenia działalności związanej z wytwarzaniem i dystrybucją energii w skali lokalnej.
Czym są klastry energii?
Klaster energii jest cywilnoprawnym porozumieniem, w skład którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki naukowe, instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego. Porozumienie to dotyczy wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z odnawialnych źródeł energii lub z innych źródeł lub paliw, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV. Co istotne występują ograniczenia związane z obszarem, na którym działa klaster: nie może przekraczać granic jednego powiatu lub 5 gmin. Kluczowymi członkami klastra energii, ze względu na rolę jaką pełnią w procesie wytwórczym są wytwórcy, odbiorcy, koordynator klastra.
Korzyści zrzeszenia w klastrze dla członków klastra energii
Tańsza energia
Celem funkcjonowania klastrów jest uzyskanie określonego efektu ekonomicznego. Źródłem wypracowanego przez klaster zysku będzie korzystniejsza sprzedaż energii na rynku lokalnym oraz racjonalizacja zużycia energii. Zrzeszone w klastrze przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe czy jednostki samorządu terytorialnego będą mogły obniżyć koszty funkcjonowania dzięki tańszemu zaopatrzeniu w energię.
Poprawa jakości zasilania
Dzięki lokalnej produkcji innych nośników energii zostanie zmniejszone obciążenie systemów przesyłowych i podniesienie jakości energii. Poprawa dotyczy głównie redukcji spadków napięć oraz odkształceń faz.
Bezpieczeństwo energetyczne
Częstotliwość występowania przerw w dostawach prądu z powodu awarii jest znacznie wyższa na obszarach słabo zurbanizowanych niż w miastach. Zwiększenie wytwarzania energii na poziomie lokalnym wpłynie na niezawodność dostaw nośników energii zwiększając możliwości rozwoju dla lokalnych przedsiębiorstw.
Zakres funkcjonowania klastrów
- Wytwarzanie energii elektrycznej w oparciu o paliwa konwencjonalne (np. kogeneracja)
- Wytwarzanie energii elektrycznej z różnych źródeł energii odnawialnej
- Wytwarzanie energii cieplnej w oparciu o źródła konwencjonalne
- Wytwarzanie energii cieplnej w odnawialnych źródłach energii
- Wytwarzanie paliw gazowych
- Dystrybucja energii elektrycznej w ramach własnego systemu dystrybucji
- Dystrybucja energii cieplnej
- Dystrybucja paliw gazowych
- Sprzedaż energii lub paliw gazowych odbiorcom końcowym
- Wytwarzanie i dystrybucja lub sprzedaż chłodu
- Magazynowanie energii lub jej nośników
Jako rolę pełni koordynator klastra energii?
Główną rolą koordynatora jest reprezentowanie klastra. Koordynatorem może zostać powołana w tym celu spółdzielnia, stowarzyszenie, fundacja lub wskazany w porozumieniu cywilnoprawnym dowolny członek klastra energii. Do zadań koordynatora klastra należy:
- obrót energią i jej nośnikami
- pośrednictwo w rozliczeniach pomiędzy wytwórcami, a odbiorcami
- dostarczenie energii lub jej nośników
- reprezentowanie interesów klastra jako całości
- magazynowanie energii
- rozstrzyganie ewentualnych sporów i mediacje między członkami klastra
- realizacja bieżących zadań klastra
Wyzwania i bariery w tworzeniu i funkcjonowaniu klastrów energii
Koszty początkowe i spełnienie wymogów formalno-prawnych. Utworzenie klastra wymaga przeprowadzenia kosztownych analiz np. studium wykonalności, analiz prawnych dotyczących kształtu umów pomiędzy członkami klastra. Etap tworzenia klastra nie jest objęty środkami w ramach programów wsparcia dla klastrów energii i konieczna jest inwestycja środków własnych przyszłych członków klastra energii.
Zapewnienie stałej opłacalności ekonomicznej klastra. Uzyskanie pozytywnego efektu ekonomicznego przez klaster energii wymaga gruntownej analizy przedsięwzięcia. Ostateczny wynik ekonomiczny będzie zależał od bardzo wielu czynników: wielkości zapotrzebowania na energię i mocy wytwórczych klastra, wykorzystanych źródeł energii, rodzaju wytwarzanej energii (elektryczna, cieplna, paliwa gazowe), posiadanej infrastruktury oraz sposobu dystrybucji energii.
Zarządzanie i obsługa administracyjno-prawna klastra. Zarządzanie klastrem przez koordynatora polegające m.in. na pośrednictwie w rozliczeniach pomiędzy wytwórcami, a odbiorcami, obsługa administracyjna związana z szeregiem różnych umów związanych z działalnością klastra mogą być sporym wyzwaniem przy klastrze o złożonej strukturze. Koordynator klastra będzie potrzebował narzędzi do administrowania pracą klastra, umowami, komunikacji z członkami klastra.
Działalność klastra wiąże się z zawieraniem szeregu umów:
| Wewnętrzne | Zewnętrzne |
| umowa klastra | świadczenie usług obcych |
| sprzedaż energii elektrycznej/ciepła/gazu do koordynatora klastra pełniącego rolę spółki obrotu (agregatora) | umowa o świadczenie usługi dystrybucyjnej, o której mowa w art. 5 ustawy PE |
| sprzedaż energii elektrycznej/ciepła/gazu przez koordynatora do odbiorcy będącego członkiem klastra | umowa sprzedaży energii elektrycznej/ciepła/gazu |
Bilansowanie zużycia energii w ramach klastra oraz ze spółkami obrotu. Koordynator musi posiadać organizacyjne możliwości i kompetencje w tym obszarze. Niezbędny do sprawnej pracy może okazać się dedykowany dla klastrów system informatyczny, który umożliwi przeprowadzenie analiz zużycia energii oraz wymianę informacji. Skuteczność w bilansowaniu odchyleń pomiędzy zaplanowaną (prognozowaną) wyprodukowaną energią, a pobraną z sieci wpływa bezpośrednio na efekt ekonomiczny działalności klastra.
Co zapewnia system informatyczny dopasowany do unikalnych potrzeb klastrów energii?
• Sprawną wymianę informacji między członkami klastra wraz z ewidencję maili, forum dyskusyjne, moduł do głosowania
• Zarzadzanie bazą kontrahentów, generowanie faktur oraz raportów z rozliczeniami
• Tworzenie i ewidencję umów na podstawie szablonów różnych typów umów opracowanych przez kancelarię prawną
• Planowanie mocy wytwórczych poszczególnych jednostek wytwórczych, bilansowanie energii
• Monitorowanie zużycia energii dzięki elementom systemu SCADA
• Przyjazny interfejs użytkownika pozwalający na szybkie rozpoczęcie pracy z systemem.